သိပၸံအမည္ – Cnaphalocrocis medinalis (Guenee, 1854)
မ်ိဳးစဥ္ – Order: Lepidoptera;
မ်ိဳးရင္း – Family: Pyralidae; Subfamily: Pyraustinae
လကၡံပင္မ်ား (Host Range)
အဓိကလကၡံပင္မ်ားမွာ စပါး Oryza sativa (rice)၊ ႏွံစားေျပာင္း (ဆန္ေျပာင္း) Sorghum၊ ေျပာင္းဖူး Zea mays (maize)၊ ဂ်ံဳ Triticum vulgare, Triticum aestivum (wheats) တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ အျခားလကၡံပင္မ်ားမွာ စပါးရိုင္း Echinochloa colonim (jungle rice)၊ ငွက္ေပ်ာ Musa (banana) ၊ အုန္း Cocos mucifera (coconut)၊ အုတ္ Avena sativa (oats) ၊ ဘာလီ Hordeum vulgare (barley)၊ ေဆးရြက္ႀကီး Nicotiana tabacum (tobacco)၊ ၾကံ Saccharum officinarum (Sugarcane)၊ လူးဆတ္ Panicum miliaceum (millet)၊ စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။
ဖ်က္ဆီးမႈလကၡဏာမ်ား (Damage Symptoms)
စားေသာက္ျခင္းမျပဳလုပ္မီ အရြက္မ်ားကို ေဒါင္လိုက္လိပ္ေအာင္ အရြက္၏ အနားမ်ားကို တြယ္ကပ္ေစၿပီးျပဳလုပ္ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ ပိုးတံုးလံုးသည္ အရြက္လိပ္ထဲတြင္ ေနထိုင္ၿပီး အစိမ္းေရာင္တစ္သွ်ဴးသားမ်ားကို ျခစ္၍ စားေသာက္ၾကသည္။ ျခစ္စားထားေသာအရြက္ မ်ားတြင္ အေျမွးပါးသာက်န္သည့္ အစင္းတန္းမ်ား၊ အျဖဴေဖ်ာ့ေရာင္ အစင္းမ်ားကို ေတြ႔ရႏိုင္သည္။
ရုပ္သြင္လကၡံဏာ (Morphology)
ဥမ်ား (Eggs)
ဥမ်ားကို တလံုးခ်င္းအုေလ့ရွိၾကသည္။ သို႔မဟုတ္ တစ္၀က္တစ္ပ်က္ အစုအေ၀း (၃လံုး မွ ၈လံုးခန္႔အထိ) အရြက္၏ မ်က္ႏွာျပင္မ်ားေပၚ တြင္ အုေလ့ရွိၾကသည္။ ဥမ်ားမွာ အုကာစတြင္ ဂ်ယ္လီကဲ့သို႔ အေရာင္ၾကည္လင္ေနသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ ဥ၏ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ ေျခာက္ေထာင့္အကြက္မ်ား ပါရွိၾကသည္။ ဥအရြယ္အစားမွာ (၀.၉၃ မီလီမီတာ) အရွည္ရွိၿပီး (၀.၄၂ မီလီမီတာ) အက်ယ္ ရွိသည္။ ေနာက္ပိုင္း ဥမ်ားမွာ ျဖဴ၀ါ၀ါေရာင္ျဖစ္လာသည္။ ေအာက္မ်က္ႏွာျပင္ျပားၿပီး အေပၚမ်က္ႏွာျပင္ ခံုးေနသည္။ ထိပ္ႏွစ္ဖက္မွာ လံုး၀ိုင္းေန သည္။
ပိုးတံုးလံုး (Larva)
ေပါက္ကာစ ပိုးတံုးလံုးသည္ ႏို႔ႏွစ္ေဖ်ာ့ေရာင္ရွိၿပီး ဦးေခါင္းမွာ အညိဳရင့္ေရာင္ သို႔မဟုတ္ အနက္ေရာင္ျဖစ္သည္။ ခႏၶာကိုယ္အေရာင္ ျဖဴ ၀ါ၀ါျဖစ္လာသည္။ တိုၿပီးအညိဳေရာင္ေဖ်ာ့ အေမြးမ်ား ခႏၶာကိုယ္ေပၚတြင္ ဖံုးအုပ္ေနသည္။ ပထမဆင့္ပိုးတံုးလံုးသည္ ေသးငယ္သည္။ ဒုတိယ ပိုးတံုးလံုးသည္ ပထမ အဆင့္ပိုးတံုးလံုႏွင့္ ဆင္တူသည္။ တတိယ အဆင့္တြင္ ပရိုႏိုတမ္ေခၚ ေက်ာဖက္ အလယ္လိုင္းေပၚတြင္ မ၀ိုင္းတ၀ိုင္း အညိဳေရာင္အကြက္ တစံုပါရွိသည္။ စတုတၳဆင့္မွာ အညိဳေရာင္အကြက္တစံုမွာ အနက္ေရာင္သို႔ ေျပာင္းသြားသည္။
အလားတူအကြက္ မ်ားကို ၀မ္းဗိုက္ပိုင္း အဆစ္ ၇၊၈ ႏွင့္ ၉ တို႔တြင္လည္း ထင္ရွားစြာေတြ႔ျမင္နိုင္ပါသည္။ ပဥၥမအဆင့္ ပိုးတံုးလံုးသည္ (၁၆ မီလီမီတာ) အရွည္ရွိၿပီး (၁.၈ မီလီမီတာ) အက်ယ္ရွိသည္။ ဦးေခါင္း အညိဳေဖ်ာ့ေရာင္ရွိၿပီး၊ ၾကည္လင္သည့္ ခႏၶာကိုယ္ေပၚတြင္ အညိဳေရာင္အေမြးမာမ်ား ဖံုးအုပ္ထားသည္ကို ေတြ႔ျမင္ႏိုင္သည္။ ပဥၥမဆင့္ ပိုးတံုးလံုး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ပိုးတံုးလံုးသည္ အရြက္လိပ္ထဲ တြင္ ပိုးခ်ည္မွ်င္အလႊာတထပ္ကို ရက္လုပ္သည္။ ပိုးတံုးလံုးသည္ အစာစားမႈရပ္တန္႔ၿပီး၊ ျဖဴမြဲမြဲေရာင္မွ လိေမၼာ္ေဖ်ာ့ေရာင္ ေျပာင္းလဲလာ သည္။
ပိုးရုပ္ဖံုး (Pupa)
ရြက္လိပ္ထဲ၌ ပိုးရုပ္ဖံုးျပဳလုပ္သည္။ ပိုးရုပ္ဖံုးသည္ အညိဳေဖ်ာ့ေရာင္ျဖစ္သည္။ အလ်ား (၉ မွ ၁၂ မီလီမီတာ)၊ အက်ယ္ (၁.၆ မွ ၃.၀ မီလီ မီတာ) ျဖစ္သည္။
အေကာင္ႀကီး (Adult)
အေကာင္ႀကီးသည္ ေရႊ၀ါေရာင္သို႔မဟုတ္ လိေမၼာ္ညိဳေရာင္ျဖစ္သည္။ ေရွ႕အေတာင္အတြင္းပိုင္းသည္ လိေမၼာ္ရင့္ေရာင္ျဖစ္၍ အျပင္ပိုင္း မွာ အစင္းမ်ား ပါရွိသည္။ အလယ္စင္းမ်ားမွာတိုၿပီး မျပည့္စံုေခ်။ အျပင္စင္းမ်ားမွာ ေနာက္အေတာင္အနားမ်ားတစ္ခုလံုးတြင္ လည္း ဆက္ လက္ပါရွိၾကသည္။ အေတာင္အလ်ားသည္ (၁၇ မွ ၂၀ မီလီမီတာ) အရွည္ရွိသည္။ အထီး၏ ၀မ္းဗိုက္ပိုင္းထိပ္ဖ်ားတြင္ က်ယ္ျပန္႔ၿပီး အ နက္ေရာင္ေက်ာဖက္တြင္ ေထာင္လိုက္အစင္းမ်ားပါရွိသည္။ အမမ်ားတြင္ ေက်ာဖက္၌ က်ဥ္းေျမာင္းသည့္ အစင္းတခုႏွင့္ ရွည္ေမ်ာေမ်ာ အျဖဴေရာင္ အပိုင္းႏွစ္ခု ပါရွိသည္။
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား (Control measures)
ခံႏိုင္ရည္ရွိေသာမ်ိဳးမ်ားစိုက္ပ်ိဳးျခင္း ( Host-Plant Resistance)
အိႏၵိယတြင္ ခံႏိုင္ရည္ရွိေသာ မ်ိဳးမ်ားျဖစ္သည့္ အိုင္အီးတီ ၈၆၇၅၊ ၈၆၉၈၊ ၈၇၁၀၊ ၇၇၇၆ စေသာစပါးမ်ိဳးမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။ အရြက္ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ တီေကအမ္ စပါးမ်ိဳးသည္ အရြယ္က်ယ္ျပန္႔ေသာ မ်ိဳးထက္ပိုမိုခံႏိုင္ရည္ရွိသည္။
သက္ရွိမ်ားအသံုးျပဳၿပီး ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္း (Biological Control)
ဥကပ္ပါးအျဖစ္ နဂ်ီမ်ိဳးမ်ားျဖစ္သည့္ ထရိုင္ခိုဂရာမာ ဂ်ပြန္နီယြမ္ႏွင့္ အပန္တယ္လိစ္ ဆိုင္ပရစ္ (Trichogramma japonicum and Apanteles cypris) တို႔ကို တရုတ္ျပည္တြင္လည္းေကာင္း၊ အစ္ခ်္ႏုဴေမာ္နစ္ ထရာသာလာ ဖလာဗိုဘီထလစ္ (ichneumonid Trathala flavoorbitalis) တို႔ကို ဂ်ပန္ျပည္တြင္ လည္းေကာင္း၊ တက္ခ္နစ္ ကပ္ပါးမ်ားကို သီရိလကာၤတြင္လည္းေကာင္း အသံုးျပဳ၍ ႏွိမ္နင္းႏိုင္ပါ သည္။ ဂရမ္ႏုဴလိုဆစ္ဗိုင္းရပ္သည္ ပိုးတံုးလံုး (၃၀ မွ ၄၀) ရာခိုင္ႏႈန္း ေသေစႏိုင္သည္ကို တရုတ္ျပည္တြင္ ေတြ႔ခဲ့ရသည္။
ဓါတုပိုးသတ္ေဆး မ်ားသံုး၍ ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းျခင္း (Chemical Control)
အင္းဆက္ပိုးသတ္ေဆးမ်ိဳးမ်ားစြာႏွင့္ တမာေစ့အဆီတို႔ကို အသံုးျပဳ၍ ဤအငး္ဆက္ပိုးကို ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းႏိုင္ပါသည္။
စားႏွပ္ရိကၡာဖူလံုမႈပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးအဖြဲ႔
The post စပါးရြက္လိပ္ပိုး (Rice Leaf folder) appeared first on Myanmar Farmers' Portal.