Paddy Armyworm or Rice Grain nibbling caterpillar
သိပၸံအမည္ – Mythimna separata Walker 1865
မ်ိဳးစဥ္ – Order : Lepidoptera;
မ်ိဳးရင္း – Family :Noctuidae; Subfamily : Hadenina
လကၡံပင္မ်ား (Host Range)
အဓိကလကၡံပင္မ်ားအေနျဖင့္ စပါး(rice) ၊ ဂ်ဳံ (wheat) ၊ ေျပာင္း (maize) ၊ ႏွံစားေျပာင္း (sorghum) ၊ ဘာလီ (barley) ၊ အုတ္(oats) ၊ ဆတ္(finger millet) ၊ ၾကံ (sugarcane) ၊ ပဲမ်ား(Peas) ၊ ပဲပုပ္(soya beans) ၊ ပဲစင္းငုံ(pigeon peas) ၊ သၾကားမုန္လာ (sugarbeet) ၊ ေဂၚဖီထုပ္ (cabbages) ႏွင့္ အခ်ိဳ႕ေပါင္းပင္မ်ား(Weeds) စသည္တို႔ျဖစ္ၾကပါသည္။
က်ေရာက္ဖ်က္ဆီးတတ္ေသာ အပင္၏အဆင့္ႏွင့္ အစိတ္အပိုင္းမ်ား
အပင္ ႀကီးထြားစဥ္ကာလ (Vegetative growing stage) အ႐ြက္မ်ားႏွင့္ ပန္းခိုင္မ်ားေပၚ က်ေရာက္ဖ်က္ဆီး တတ္ပါသည္။
ဖ်က္ဆီးမႈ လကၡဏာ (Damage Symptoms)
စပါးပင္ အပင္ပိုင္း ႀကီးထြားမႈကာလတြင္ စပါးႏွံျဖတ္ပိုး ဖ်က္ဆီးမႈမွာ ထင္ရွားသည္။ အ႐ြက္မ်ား အမ်ားအျပား ကိုက္ျဖတ္ စားေသာက္ျခင္း ခံရၿပီး အခ်ိဳ႕အပင္မ်ား၏ အ႐ြက္မ်ားမွာ ႐ြက္ေၾကာသာ က်န္ေနသည္ကို ေတြ႕ရႏုိင္သည္။ ဤဖ်က္ပိုး၏ ပိုးတုံးလုံးမ်ားသည္ ႀကီးထြား ေနေသာ အေစ့၏ လမ္မာ (အေပၚ ဖက္ပြင့္ ဖတ္)ႏွင့္ ပလီယာ (ေအာက္ဖက္ ပြင့္ဖတ္) (Lemma and palea) မ်ားကို စားေသာက္ ဖ်က္ဆီးၾကသည္။ အပြင့္မ်ားရွိ ဝတ္ဆံဖိုမ်ား ကိုလည္း စားေသာက္တတ္ၾကသည္။ ပ်ိဳးခင္းတြင္က်ေရာက္ပါက ပ်ိဳးပင္မ်ား၏ အေျခ ပင္စည္ပတ္လည္တြင္ ႀကီးမားေသာ ကိုက္ျဖတ္ရာမ်ား ျဖစ္ေပၚၿပီး အပင္မ်ားလဲၿပိဳေနသည္ကို ေတြ႕ရႏိုင္သည္။ မ်ားျပားစြာ က်ေရာက္ပါက လယ္ကြက္မ်ားတြင္ တစ္ၿပိဳင္နက္တစ္ခ်ိန္တည္း ဖ်က္ဆီးခံရမႈမ်ားျဖစ္ေပၚ ေစႏိုင္သည္။ အေစ့ျဖစ္ေပၚခ်ိန္ က်ေရာက္ဖ်က္ဆီးပါက စပါးႏွံမ်ား ကိုက္ျဖတ္ခံရၿပီး ေျမႀကီးေပၚသို႔ က်ေနတတ္သည္ကို ေတြ႕ရႏိုင္ပါသည္။
႐ုပ္သြင္လကၡဏာ (Morphology)
အေကာင္ႀကီးအဆင့္ (Adults)
ဖလံမ်ားသည္ ညထြက္အေလ့အထရွိေသာ အုပ္စု (group of noctuid) တြင္ ပါဝင္ပါသည္။ မ်က္ေစ့မ်ား ပတ္လည္တြင္ အေမြးမ်ား ထူထပ္သည္။ ဖလံမ်ား၏ ခႏၶာကိုယ္သည္(၂၀ မီလီမီတာ)ခန္႔ အရွည္ရွိၿပီး အေတာင္ တစ္ဖက္မွ အျခား တစ္ဖက္စြန္း ထိ(၄၀ မီလီမီတာ) ခန္႔အရွည္ ရွိသည္။ ေရွ႕အေတာင္ မ်ားတြင္ အေရာင္ေဖ်ာ့ၿပီး အဝိုင္းပုံ အေျပာက္ ႏွစ္ေျပာက္ပါ ရွိၾကသည္။ ေနာက္အေတာင္မ်ား ခပ္မြဲမြဲ ႏို႔ႏွစ္ေရာင္ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕အၫိုေဖ်ာ့ေရာင္ျဖစ္သည္။ ရင္ပိုင္းႏွင့္ ဝမ္းဗိုက္ပိုင္းမွာ အေရာင္ခပ္မြဲမြဲျဖစ္သည္။
ဥအဆင့္ (Eggs)
လုံးဝိုင္းပုံဥ မ်ားသည္ အခ်င္း၀က္ (၀.၆ မွ ၀.၇) မီလီမီတာခန္ ႔ရွိသည္။ ဥ မ်က္ႏွာျပင္ ေပၚတြင္ အလြန္ႏူးညံ့ေသာ
ေျမာင္းအတန္း ကေလးမ်ား ပါရွိသည္။ ဥ၏ အေရာင္မွာ အဝါေဖ်ာ့ေရာင္မွ အဝါရင့္ ေရာင္သို႔ တေျဖးေျဖး ေျပာင္းလဲ သြားသည္။
ပိုးတုံးလုံးအဆင့္ (Larvae)
ဥမွ ေပါက္ကာစ ပိုးတုံးလုံးမွာ ခပ္မြဲမြဲ အျဖဴေရာင္ ျဖစ္သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အစိမ္းေရာင္သို႔ ေျပာင္းသြား သည္။ ဦးေခါင္းသည္ လိေမၼာ္ေရာင္ သို႔မဟုတ္ အၫိုေရာင္ ျဖစ္သည္။ ပိုးတုံးလုံး အေကာင္ႀကီး မ်ား၏ အေရာင္ မ်ားမွာ ကြဲျပားမႈ ရွိသည္။ အစိမ္းေဖ်ာ့ေဖ်ာ့ေရာင္မွမရမ္း ေစ့အၫို ေဖ်ာ့ေရာင္(mauve-brown) ၊ စက်င္ေက်ာက္ လိေမၼာ္ၫိုေရာင္(marbled orange-brown) စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြ႕ရႏိုင္သည္။ ေက်ာဖက္တြင္ က်ဥ္းေျမာင္း သည့္ အျဖဴေရာင္လိုင္းတစ္လိုင္း ပါရွိသည္။ ထို႔အတူ အဝါေဖ်ာ့ေရာင္၊ အျဖဴေရာင္ အနားသတ္ ေဘးဖက္ ေဒါင္လိုက္အတန္းတစ္ခုပါရွိသည္။
ပိုး႐ုပ္ဖုံး (Pupae)
ပိုး႐ုပ္ဖုံးမွာ ပယင္းေရာင္ အေဖ်ာ့ (light amber) မွ အမဲေရာင္၊ ေတာက္ပေသာ အၫိုေရာင္(shiny brown) ဟူ၍ အသက္ ေပၚလိုက္ၿပီး အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြ႕ရ တတ္သည္။ အရွည္မွာ (၁၅ မွ ၁၉ မီလီမီတာ) ရွိၿပီး ၊ အက်ယ္မွာ (၅ မွ ၆ မီလီမီတာ) ရွိသည္။ အဖ်ားပိုင္း တြင္ အနက္ ေရာင္မာေၾကာသည့္ အတက္ (cremasters) ႏွစ္ခု ပါရွိသည္။
စက္ကရိယာမ်ားအသုံးျပဳျခင္းႏွင့္ ႐ုပ္ပတ္ဝန္းက်င္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေပးျခင္းအားျဖင့္ ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းျခင္း (Mechanical and Physical Control)ေျမာင္းမ်ား၊ အတားအဆီးမ်ား လယ္ကြက္တစ္ကြက္ႏွင့္ တစ္ကြက္ၾကားတြင္ တူးေပးထားျခင္းျဖင့္ အကြက္ ေ႐ႊ႕ေျပာင္း မည့္ ပိုးတုံးလုံးေကာင္မ်ားကို အခက္အခဲ ျဖစ္ေစသည္။ ယင္းေျမာင္း ထဲတြင္ ေရျဖည့္ထည့္ၿပီး ေရနံဆီ ေရာထည့္ ထားေပးျခင္း ျဖင့္ ၎ ေျမာင္းထဲက်လာေသာ ပိုးတုံးလုံးမ်ားကို ေသေစႏိုင္သည္။ ဥအစုအေဝးမ်ား၊ ပိုး တုံးလုံးမ်ားကို လက္ျဖင့္ေကာက္ယူၿပီး၊ လက္ျဖင့္ေခ် ဖ်က္ပစ္ျခင္းျဖင့္ အေကာင္မ်ား ေပါက္မလာ ေအာင္ ကာကြယ္ ႏုိင္ပါသည္။
သက္ရွိမ်ားအသုံးျပဳၿပီး ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းျခင္း (Biological control)
ဤအင္းဆက္ပိုး၏ ပိုးတုံးလုံးမ်ား က်ေနေသာ အကြက္ထဲသို႔ ဘဲမ်ား လႊတ္ေက်ာင္း ေပးျခင္းျဖင့္ ဘဲမ်ားက ပိုးတုံးလုံး မ်ားကို စားပစ္ ေသာေၾကာင့္ ပိုးအေရ အတြက္ မ်ားျပား မလာေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ ပါသည္။ ပိုးတုံးလုံး မ်ားကို ေကာက္စား တတ္သည့္ ငွက္မ်ားနားခိုရန္ ေနရာမ်ားကို လယ္ကြက္ကန္သင္းေဘး၊ ေဘာင္မ်ားတြင္ ျပဳလုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ ငွက္မ်ားက ပိုးတုံးလုံးမ်ားကို ေကာက္စား ႏုိင္ျခင္းျဖင့္လည္း ႏွိမ္နင္းမႈ ျပဳလုပ္ ႏုိင္သည္။
နယူးဇီလန္ႏိုင္ငံတြင္ ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံမွ တင္သြင္းေသာ ကပ္ပါးနဂ်ီမ်ား (Cotesia ruficrus) အေရအတြက္ (၂၄၅၀၀) ကို (၁၉၇၉) ခုႏွစ္တြင္ စိုက္ခင္းထဲသို႔ လႊတ္ေပးျခင္းျဖင့္ ကပ္ပါးျပဳလုပ္မႈႏႈန္း (၅၀ မွ ၅၅ %) ထိ တိုးတက္လာသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အမ်ားဆုံး ၈၀% ထိ တိုးျမင့္လာၿပီး ပိုးတုံးလုံး အေရအတြက္မွာ သိသိသာသာ ေလ်ာ့နည္း သြားသည္ကိုေတြ႕ရႏိုင္သည္။
ခံႏိုင္ရည္ ရွိေသာ အပင္မ်ားအသုံးျပဳျခင္း (Host-Plant Resistance)
လက္ရွိ အေျခအေန တြင္ စပါးႏွံ ျဖတ္ပိုးကို ခံႏိုင္ရည္ ရွိေသာ စပါးမ်ိဳး အတိအက် မသိရွိႏုိင္ေသးေခ်။ အခ်ိဳ႕ စပါး အ႐ိုင္း ပင္မ်ား(wild rice) သည္ လက္ရွိ စိုက္ပ်ိဳး ေနေသာ စပါးမ်ိဳးမ်ား ထက္ခံႏိုင္ရည္ ပိုရွိၾကသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ဤအင္းဆက္ပိုးကို ခံႏိုင္ရည္ ရွိၿပီး အထြက္ႏႈန္း ေကာင္းမြန္၍ စားသုံးမႈ အရသာ ေကာင္းေသာ စပါးမ်ိဳး ရရွိရန္ မ်ိဳးစပ္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ ေဆာင္႐ြက္ရန္ လိုအပ္ ပါသည္။ ဤကဲ့သို႔ ရရွိရန္ေဆာင္႐ြက္ျခင္းသည္ အလြန္ခက္ခဲ လွၿပီး၊ အခ်ိန္ကာလလည္း ၾကာမည္ျဖစ္ပါသည္။
ဓာတုပိုးသတ္ေဆးမ်ားသုံး၍ ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းျခင္း (Chemical Control)
ေယဘုယ် အားျဖင့္ စီးပြားေရးကို ထိခိုက္ေစ ႏုိင္ေသာ ဤအင္းဆက္ပိုး၏ အေရအတြက္ အီးတီ (ET- Economic thresholds) မွာ အႏွံမထြက္မီ အခ်ိန္တြင္ အပင္႐ုံ တစ္႐ုံလၽွင္ ပိုးတုံးလုံး တစ္ေကာင္မွ ၅ ေကာင္(၁-၅ larvae/hill ) သို႔မဟုတ္ တစ္စတုရန္း မီတာဧရိယာ တြင္ ပိုးတုံးလုံး အေရအတြက္ ၉ ေကာင္ (9 larvae/m2) ေတြ႕ရလၽွင္ အီးတီ ေရာက္ၿပီဟု သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ ထိုအခ်ိန္ တြင္သင့္ ေတာ္ေသာ ဓာတုပိုးသတ္ ေဆးမ်ား သုံး၍ ကာကြယ္ ႏွိမ္နင္းျခင္းကို ေဆာင္႐ြက္ ရပါမည္။ အႏွံထြက္ခ်ိန္ အီးတီမွာ အႏွံမထြက္
မီအခ်ိန္ထက္နိမ့္ပါသည္။ အပင္႐ုံ တစ္႐ုံ(အႏွံ ၁၀ ႏွံ)လၽွင္ ပိုးတုံးလုံး(၁.၄)ေကာင္မွ (၁) ေကာင္(၁-၅ larvae/hill = ၁၀ panicles) ေတြ႕ရလၽွင္ အီးတီေရာက္ၿပီဟု သိရွိႏိုင္ၿပီး ဓာတုပိုးသတ္ေဆးမ်ားသုံး၍ ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းျခင္းကို ေဆာင္႐ြက္ရ ပါမည္။
ဥပမာ-မာလာသီယြန္ ေအအိုင္ (ai-active ingredient) ၀.၀၅ %ကို တစ္ဧကလၽွင္ ၅၀ ဂါလံႏႈန္း ပက္ဖ်န္း ေပးႏိုင္ပါသည္။ ႏ်ဴက လီးယားပိုလဟီဒ႐ီုစစ္ ဗိုင္းရပ္ျဖင့္ ေဖာ္စပ္ထားေသာ အဏုဇီ၀ ပိုးသတ္ေဆး (Microbial insecticide) မ်ားကိုလည္းအသုံးျပဳႏိုင္ ပါသည္။
ကာဗိုဖ်ဴရမ္ ၃ ဂ်ီ၊ ကလိုပိုင္ရီေဖါ့ စသည့္ အင္းဆက္ ပိုးသတ္ေဆး မ်ားလည္း ကာကြယ္ႏွိမ္ နင္းရာတြင္ အသုံးျပဳႏုိင္သည္။
စိုက္ပ်ိဳးသုတ ပစၥယ (Pissaya Info)
The post စပါးႏွံျဖတ္ပိုး ကာကြယ္နည္းအေၾကာင္း appeared first on Myanmar Farmers' Portal.